Konu: GazaLi'nin Mantık AnLayışı Çarş. Eyl. 13, 2017 10:44 am
Gazâlî'nin Mantık Anlayışı Gazâlî (1058-1111) mantık çalışmalarından daha çok, etkili bir İslam düşünürü olarak mantığın saygınlığına yaptığı katkı ile bilinir. Gazâlî mantığın din bilimleri için faydalı bir araç olduğu düşüncesinin Müslümanlar arasında yaygınlaşmasını ve böylece Müslümanların mantık çalışmalarına daha fazla ilgi duymasını sağlamıştır. Mantık taraftarı görüşün en etkili savunucusu Gazâlî’dir. Gazâlî’ye göre mantık sadece faydalı değil gereklidir. Bu görüşünü Mantığı (Aristoteles mantığını) bilmeyen bir kişinin bilgisine güvenilemeyeceğini söyleyerek belirtmektedir. Gazâlî’nin verdikleri bilginin kesinlik derecesine göre ele aldığı öncüller şunlardır: 1. Doğuştan öncüller (evveliyât): Aklın duyular yardımı olmaksızın ulaştığı bilgilerdir. Bir insan gerektiğinde sadece doğuştan edindiği düşünceler yardımıyla bu doğrulara ulaşabilir. Matematik doğruları, ‘Bütün parçadan büyüktür’ gibi en temel metafizik doğrular bu türdendir. 2. Duyu öncülleri (mahsûsât): İnsanın iç ve dış duyum ile edindiği bilgilerdir. İnsanın ateşin yakıcı olduğunu bilmesi bir dış duyu bilgisidir. İnsanın acıktığında aç olduğunu bilmesi iç duyu bilgisidir. 3. Deneyim öncülleri (mücerrebât): İnsanın sık tekrarlanan deneyimler karşısında aklının yardımıyla bir sonuca varmasıyla elde ettiği bilgilerdir. Suyun susuzluğu giderdiğini bilmek bu türden bir bilgidir. 4. Sezgi öncülleri (hadsiyyât): Aklın hızlı bir şekilde sonuç çıkararak ulaştığı bilgilerdir. ‘Ay ışığını güneşten alır’ önermesi bir sezgi bilgisi ifade etmektedir, 5. Kendinden öncüller (fıtriyyât): Aklın hemen bir orta terime varıp bu terim aracılığı yaptığı bir tasımla ulaştığı bilgilerdir. ‘İki sayısı altı sayısının üçte biridir’ önermesi bu türden bir bilgiyi ifade eder. 6. Aktarılmış öncüller (mütevâtirât): Akla dayanarak güvenilir olduğuna karar verilen bir topluluğun sözü ile elde edilen bilgilerdir. Mekke’nin varlığını bilmek bu türden bilgidir. 7. Yaygın öncüller (meşhûrât): Toplumda yaygın olarak kabul edildiği, sık tekrarlandığı için doğru kabul edilen önermelerin ifade ettiği bilgilerdir. ‘Adalet gereklidir’ önermesinin bilgisi bu türdendir. Farklı toplumlarda farklı önermeler yaygın kabul görebileceği için bu tür bilgi toplumdan topluma değişiklik gösterir. 8. Yetkinlik öncülleri (makbûlât): İlgili konudaki bir uzman gibi güvenilir bir kaynağın sağladığı bilgidir. Öğrencilerin iyi bir öğretmenin ilgili derste söylediği bir sözü doğru kabul etmeleri bu türdendir. 9. Sanı (zan) öncülleri (maznûnât): Çelişiğinin doğru olma olanağını ortadan kaldıramadığımız halde, doğru kabul edilen önermedir. 10. Ara öncüller (müşebbihât): Akıl bilgisine de, deneyim bilgisine de, yaygın bilgiye de benzeyen ama bunlardan hiçbiri olmayan bilgilerdir. 11. Uzlaşım öncülleri (müsellemât): Tartışma sırasında karşı tarafın kabul ettiği ya da tarafların karşılıklı olarak kabul ettiği, genel kabul görmüş önermelerin ifade ettiği bilgilerdir. 12. Kuruntu öncülleri (vehmiyyât): İnanmak için geçerli bir neden olmadan insanın yaradılışı gereği doğru kabul ettiği önermelerin ifade ettiği bilgilerdir. 13. İmge öncülleri (muhayyelât): İmgelemin (düşgücünün) ürünü olarak insanın kabul ettiği önermelerin dile getirdiği bilgilerdir. Hoşa gitmeyen birinin adını taşıdığı için, bir insandan sakınmak gerektiğini bildiren öncül bu türündendir.
Cuma Ekim 06, 2023 8:38 am tarafından 
